همکاری های بین المللی
همکاریهای بین المللی
جمهوری اسلامی ایران در فرایندهای بینالمللی بخش منابع طبیعی و محیط زیست بویژه مدیریت پایدار منابع طبیعی فعال و پاسخگو میباشد. قوانین ملی با این مفهوم دقیقاً همخوانی داشته و این امر در قالب تعداد زیادی از مصوبات دو دهه گذشته همانند قانون حفاظت و حمایت از منابعطبیعی، برنامه راهبردی ملی محیط زیست و توسعه پایدار، برنامه اقدام ملی برای مقابله با بیابانزایی و کاهش اثرات خشکسالی، و اخیراً طرح تنفس جنگلهای هیرکانی مورد حمایت و پشتیبانی قرار گرفته است. جمهوری اسلامی ایران عضو کلیه کنوانسیونهای محیطزیستی بوده و در آژانسهای تخصصی مرتبط با سازمان ملل به شرح ذیل عضویت دارد:
- کنوانسیون تنوع زیستی
جمهوری اسلامی ایران در سال 1375 به عضویت کنوانسیون تنوع زیستی درآمد. هدف این کنوانسیون عبارتند از حفظ تنوع زیستی، استفاده پایدار از گونهها و سهیم شدن عادلانه و برابر در مزایای حاصل از کاربرد منابع ژنتیکی، از جمله از طریق دسترسی مناسب به منابع ژنتیکی و انتقال صحیح تکنولوژیهای مربوط، با در نظر گرفتن کلیه حقوقِ مربوط به آن منابع و تکنولوژیها وهمچنین از طریق تأمین مالی لازم.
ایران اولین گزارش ملی و برنامه عمل ملی تنوع زیستی خود را در سال 1387 با تأکید بر اصل ذیل تدوین نمود.
1- ارتقاء مشارکت و آگاهیهای عمومی
2- تدوین سیستمهای اطلاعرسانی تنوع زیستی
3- بهرهبرداری پایدار از منابع تنوع زیستی
4- حفاظت جامع از تنوع زیستی
دومین گزارش ملی و برنامه عمل ملی تنوع زیستی کشور با تاکید بر 4 اصل فوق در سال 1395 تهیه و به دبیرخانه کنوانسیون تنوع زیستی ارائه گردیده است.
- کنوانسیون تغییر اقلیم
جمهوری اسلامی ایران در سال 1375 به عضویت کنوانسیون تغییر اقلیم پیوست. هدف این کنوانسیون تعادل بخشی و کنترل تراکم گازهای گلخانهای اتمسفر به میزانی که از وقوع مداخلات خطرناک انسانی در سیستم آب و هوایی پیشگیری و جلوگیری نماید. این کنوانسیون همچنین از کلیه اعضاء میخواهد تا گزارش ملی انتشار گازهای گلخانهای حاصل از فعالیتهای بشری را با هدف تدوین و اجرای برنامههای ملی و کاهش اثرات تغییر اقلیم از طریق جلوگیری از انتشار گازهای گلخانهای و جذب آن از طریق ترسیب تهیه و ارائه نماید. ضمنا جمهوری اسلامی ایران در سال 1395 سند راهبرد ملی تغییر اقلیم خود را با رویکر کاهش انتشار وسازگاری با تغییرات اقلیمی تهیه نموده است.
سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور برنامههای گستردهای را درچهارچوب سند راهبرد ملی تغییر اقلیم برای فعالیتهای سازگاری با تغییرات از طریق افزایش پوشش گیاهی و جنگلکاری برای کنترل انتشار گازهای گلخانهای در دست اجرا دارد.
- کنوانسیون مقابله با بیابانزایی ملل متحد
هدف کنوانسیون مقابله با بیابانزایی و کاهش اثرات خشکسالی در کشورهای مبتلا به خشکسالیها و بیابانزایی شدید بویژه منطقه آفریقا از طریق اعمال اقدامات مؤثر در کلیه سطوح میباشد. ایران سومین کشوری است که این کنوانسیون را امضاء نموده و مراحل تصویب آن را رسماً در سال 1375 به اتمام رسانده است. علاوه بر آن جمهوری اسلامی ایران برنامه اقدام ملی مقابله با بیابانزایی و کاهش اثرات خشکسالی را از طریق یک فرایند مشارکتی با حضور گسترده کلیه ذینفعان در سطوح مختلف در سال 1383 تدوین نمود که از عمده محورهای آن، مشارکت جوامع محلی در کلیه سطوح برنامهریزی و تصمیمگیری با تأکید بر رهیافت از پایین به بالا مندرج در کنوانسیون میباشد.
سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور مسئولیت اجرایی نهاد هماهنگکننده ملی را از سوی کمیته ملی مقابله با بیابانزایی به ریاست وزیر جهاد کشاورزی (که ریاست کمیته یاد شده را از سوی رئیس جمهوری بر عهده دارد)، دارا میباشد. سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری در سال 1383 برنامه اقدام ملی مقابله با بیابانزایی خود را تدوین و تصویب نمود. یکی از الویتهای برنامه اقدام ملی تدوین یک چارچوب مناسب برای اتخاذ رهیافتهای همسو و یکپارچه برای بخشهای کلان اقتصادی و بهرهمندی از مصوبات کمیته ملی مقابله با بیابانزایی است. کلیه امور مربوط به کنوانسیون در سطح ملی از طریق یک دبیرخانه انجام میشود که در رأس آن مرجع ملی مقابله با بیابانزایی قرار دارد. تا کنون سه گزارش ملی توسط این دبیرخانه تهیه و به کنوانسیون ارسال گردیده است. در ضمن با توجه به راهاندازی 6 شبکه موضوعی در منطقه آسیا که مسئولیت آن به شش کشور منطقه با هدف حمایت از اجرای برنامه اقدام ملی و برنامه اقدام منطقهای واگذار میباشد، جمهوری اسلامی ایران مسئولیت شبکه موضوعی مدیریت مراتع و تثبیت شنهای روان را بر عهده گرفته که افتتاحیه آن در سال 1380 در یزد برگزار گردید. هدف این شبکه جمعآوری و تدوین اطلاعات و ارتقاء ظرفیتهای منطقهای جهت احیاء سیستمهای پایدار برای مدیریت مراتع و تولیدات دامی بر اساس شرایط اجتماعی و اقتصادی برابر در کشورهای منطقه بوده است.
سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور به عنوان نهاد هماهنگ کننده ملی تاکنون با تهیه شش گزارش ملی نسیت به تعیین تدوین برنامه هدف گزاری کمی برای خنثی سازی تخریب سرزمین تا سال 2030 اقدام نموده است.
- مجامع مرتبط با موضوع جنگل ملل متحد
کنفرانس توسعه و محیط زیست ملل متحد در سال 1371 در ریو-برزیل یک برنامه کار چند ساله را جهت نیل به توسعه پایدار تهیه نمود که یک هیأت عالی رتبه از سوی جمهوری اسلامی ایران در این کنفرانس شرکت داشتند.
کمیسیون توسعه پایدار ملل متحد در سومین نشست خود در سال 1374 پانل بینالدول جنگل با هدف ایجاد همگرایی حول محور موضوعی را راهاندازی نمود که متعاقب مسئولیت آن به مجمع بینالدول جنگل و مجمع جهانی جنگل واگذار گردید و جمهوری اسلامی ایران از ابتدا در کلیه این فرایندها نقش فعال و برجستهای داشته و اعتقاد دارد که فرایندهای یاد شده نقش مهمی جهت نیل به یک اجماع جهانی در خصوص موضوعات مرتبط با جنگل داشته است.
یکی از موضوعاتی که توجه ایران را از ابتدا به این فرایند جلب نمود نیاز کشورهای در حال توسعه با پوشش کم جنگل بود که عمدتاً دارای جنگلها و اراضی جنگلی نادر با کارکردهای مهم اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیستمحیطی و معیشتی خاص هستند. در همین ارتباط، بنا به پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران یک اجلاس کارشناسی در حمایت از برنامه کار مجمع جهانی جنگل تحت عنوان اجلاس نیازها و ملزومات خاص کشورهای در حال توسعه با پوشش کم جنگل و انواع جنگلهای منحصر به فرد با حمایت دولتهای کانادا، دانمارک، فنلاند و نروژ و مشارکت دولتهای مصر، سودان و سازمانهای فائو، برنامه عمران ملل متحد، برنامه محیط زیست ملل متحد و صندوق بینالمللی توسعه کشاورزی در سال 1378 در تهران برگزار گردید. بر اساس مصوبات این اجلاس، یک دبیرخانه دائمی با عنوان "دبیرخانه فرایند تهران" به منظور دستیابی به اهداف جمعی این اجلاس و پیگیری اجرایی ساختن تصمیمات متخذه تأسیس گردید، که دبیرخانه دائمی آن در تهران قرار دارد. این دبیرخانه وظیفه پیگیری تحولات بین المللی جنگل و ارائه دهنده نظرات و صدای کشورهای با پوشش کم جنگل در مجمع مرتبط جهانی میباشد.
سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با سازمانهای تخصصی بین المللی بسیاری نیز نظیرسازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فانو) برنامه عمران ملل متحد، برنامه محیط زیست ملل متحد(یونپ) در زمینه جنگلداری، مدیریت منابع طبیعی، کنترل تخریب سرزمین و مسایل توسعهای همکاری دارد. یکی از نمونه همکاری های موفق با سازمانهای بین المللی اجرای پروژه های مشترک با حمایت فنی و مالی بین المللی است.
پروژههای بینالمللی
جمهوری اسلامی ایران اولویت و اهمیت خاصی را برای همکاری با سازمانهای بینالمللی و منطقهای در قالب پرروژههای بینالمللی قائل بوده و تاکنون پروژههای مشترک متعددی را از گذشته تا به حال به شرح ذیل اجرا نموده است:
پروژههای اجرا شده
1- پروژه احیاء اراضی جنگلی و تخریبشده با تأکید ویژه بر اراضی تحت تأثیر فرسایش بادی و خاکهای شور
محل اجراء: (بم – کرمان) و (سرایان-خراسان جنوبی)
مؤسسه همکار: صندوق جهانی تسهیلات محیطزیست(جف) و سازمان فائو
اعتبار: 11.2 میلیون دلار
تاریخ شروع: 2011
تاریخ پایان: 2019
2- پروژه تقویت و انسجام سازمانی برای مدیریت یکپارچه منابع(منارید)
محل اجراء: یزد، کرمانشاه و سیستان و بلوچستان
مؤسسه همکار: صندوق جهانی تسهیلات محیطزیست(جف) و دفتر عمران ملل متحد
اعتبار: 20 میلیون دلار
تاریخ شروع: 2011
تاریخ پایان: 2015
3- مدیریت پایدار منابع آب و خاک حبله رود(فاز 2)
محل اجراء: فیروزکوه و گرمسار
مؤسسه همکار: دفتر عمران ملل متحد
اعتبار: 7.1 میلیون دلار
تاریخ شروع: 2011
تاریخ پایان: 2015
4- پروژه ترسیب کربن (فاز دوم)
محل اجراء: خراسان جنوبی
مؤسسه همکار: صندوق جهانی تسهیلات محیطزیست(جف) و دفتر عمران ملل متحد
اعتبار: 2.1 میلیون دلار
تاریخ شروع: 2010
تاریخ پایان: 2014
5- پروژه مطالعاتی جنگل و مرتع بازفت چمن گلی
محل اجراء: چهارمحال و بختیاری
مؤسسه همکار: آژانس بینالمللی ژاپن(جایکا)
اعتبار: 2 میلیون دلار
تاریخ شروع: 2011
تاریخ پایان: 2015
6- پروژه مدیریت چند منظوره جنگلهای هیرکانی
محل اجراء: مازندران، گلستان و گیلان
مؤسسه همکار: صندوق تسهیلات زیست محیطی (جف) با همکاری برنامه عمران ملل متحد
اعتبار: 7 میلیون دلار
تاریخ شروع: 2012
تاریخ پایان: 2016
7- پروژه ترسیب کربن(فاز اول)
محل اجراء: خراسان جنوبی
مؤسسه همکار: آژانس صندوق تسهیلات زیست محیطی (جف) و برنامه عمران ملل متحد
اعتبار: 1.7 میلیون دلار
تاریخ شروع: 2004
تاریخ پایان: 2009
8- مدیریت پایدار منابع آب و خاک حبله رود(فاز 2)
محل اجراء: فیروزکوه و گرمسار
مؤسسه همکار: دفتر عمران ملل متحد
اعتبار: 7.1 میلیون دلار
تاریخ شروع: 2011
تاریخ پایان: 2015
9- پروژه مطالعه سیلابها و جریانهای واریزهای در مناطق ساحلی دریای خزر
محل اجراء: گلستان
مؤسسه همکار: آژانس همکاری های توسعهای ژاپن (انجام مطالعات)
اعتبار: 500 هزار دلار
تاریخ شروع: 2005
تاریخ پایان: 2006
10- پروژه مدیریت جامع حفاظت اکوسیستم مرداب انزلی
محل اجراء: گیلان - مرداب انزلی
مؤسسه همکار: آژانس همکاری های توسعهای ژاپن و سازمان حفاظت محیط زیست
اعتبار: 2.2 میلیون دلار
تاریخ شروع: 2003
تاریخ پایان: 2005
11- پروژه مدیریت حوزه آبخیز کارون
محل اجراء: خوزستان، اصفهان، چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد
مؤسسه همکار: آژانس همکاریهای توسعهای ژاپن
اعتبار: 500 هزار ریال
تاریخ شروع: 1999
تاریخ پایان: 2000
12- مدیریت پایدار منابع آب و خاک (حبله رود- فاز 1)
محل اجراء: فیروزکوه و گرمسار
مؤسسه همکار: فائو
اعتبار: 1.2 میلیون دلار
تاریخ شروع: 1997
تاریخ پایان: 2000
13- پروژه راهاندازی مرکز تولید و بهبود بذور درختان جنگلی خزری
محل اجراء: محمودآباد مازندران
مؤسسه همکار: فائو
اعتبار: 436310 دلار
تاریخ شروع: 1991
تاریخ پایان: 1993
14- پروژه مدل مدیریتی جنگلهای خزری
محل اجراء: مازندران
مؤسسه همکار: فائو
اعتبار: 1.3میلیون دلار
تاریخ شروع: 1991
تاریخ پایان: 1996
15- پروژه اجرای برنامه بهبود جامع مراتع
محل اجراء: زرند ساوه - مرکزی
مؤسسه همکار: فائو
اعتبار: 510 هزار دلار
تاریخ شروع: 1990
تاریخ پایان: 1995
16- پروژه آموزش ضمن خدمت فنون آبخیزداری
محل اجراء: تهران و زنجان
مؤسسه همکار: دفتر عمران ملل متحد
اعتبار: میلیون1.45 دلار
تاریخ شروع: 1989
تاریخ پایان: 1992
17- احیاء مراتع خراسان جنوبی و درآمدزایی برای پناهندگان(افغانی)
محل اجراء: قائن
مؤسسه همکار: صندوق بینالمللی توسعه کشاورزی(ایفاد) و کمیساریای پناهندگان سازمان ملل
اعتبار: 22 میلیون دلار
تاریخ شروع: 1989
تاریخ پایان: 1996