کاهش تخریب جنگل ها و مراتع با جایگزینی سوخت مناسب

طرح جایگزینی سوخت مناسب به جای هیزم و بوته یکی از طرح‌های اثرگذار دفتر حفاظت و حمایت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور است. در این طرح سعی بر این است وضعیت معیشتی مردم از لحاظ تجهیزات و انرژی مورد نیاز ارتقاء یافته و وابستگی معیشتی مردم به جنگل و مرتع کاهش پیدا کند. برای دستیابی به اطلاعات بیشتر از پروژه جایگزینی سوخت گفت و گویی با امیر مسعود جلالی معاون دفتر حفاظت و حمایت انجام دادیم که توجه شما را به آن جلب می کنیم.

آقای جلالی در طرح جایگزینی سوخت دفتر حفاظت سازمان جنگل ها دنبال چه اهدفی است؟
دفتر حفاظت و حمایت قطعاً به دنبال حفظ منابع طبیعی است و در این مسیر تمام تلاش خود را بکار می گیرد تا بتواند از فشاری که بر منابع‌طبیعی وارد می شود بکاهد. منابع طبیعی طی سال ها به انحای مختلف مورد هجمه قرار گرفته و هنوز زخم هایی که بر پیکره‌اش وارد شده نمایان است، برخی ازاین نامهربانی بر اثر عوامل طبیعی بوده و برخی دیگر بر اثر دخالت های انسانی و بعضاً بهره‌برداری‌های بی‌رویه است که البته معاونت حفاظت تلاش دارد تا بتواند بر عوامل کاهش تخریب در منابع طبیعی کمک کند.

چه تعداد از مردم برای تامین انرژی مورد نیاز وابسته به جنگل و مرتع هستند؟
در حال حاضر بیش از یک میلیون و 500 هزار خانوار روستایی، عشایری و جنگل نشین به نوعی برای تامین انرژی مورد نیاز خود وابسته به جنگل هستند و انرژی مورد نیازشان وابسته به منابع طبیعی است. البته تا به امروز سعی شد به نوعی این وابستگی آنها قطع یا کاهش پیدا کند و تا کنون 420 هزار خانوار تحت پوشش این پروژه قرار گرفته اند. 

طرح جایگزینی سوخت از کی اجرایی شد و دامنه فعالیت آن کجاست؟
پیشینه طرح جایگزنی سوخت مناسب  به  سال 1374 بر می گردد که از این سال این طرح  در سازمان جنگل ها مصوب و اجرایی شده است و حوزه عمل این پروژه در کل کشور بویزه در استان‌های جنگلی که بیشترین برداشت چوب را داشته‌اند، اجرایی می‌شود. سازمان جنگل ها برای جلوگیری از تخریب منابع طبیعی و بویزه حفظ جنگل های موجود، مناطق اولویت دار را به شرکت های نفت و گاز معرفی و با هماهنگی این شرکت ها جایگاه های سیلندر پرکنی، توزیع نفت و کلیه ادوات و تجهیزات را با مشارکت مردم در بسیاری از روستاها اجرایی کرده  و توانسته تا حد زیادی از مشکلات سوخت مردم کم نموده و از قطع درختان و سرشاخه ها جلوگیری کند.

آقای مهندس جلالی، دفتر حفاظت و حمایت سازمان بیش از دو دهه طرح جایگزینی سوخت را در مناطق کم برخوردار پیگیری می کند، در نهایت اقدامات این دفتر چه نتایج قابل توجهی را برای حفاظت از منابع طبیعی و بویژه درختان جنگلی رقم زده است؟

ببینید شاید این اصلاً وظیفه ما نباشد که به روستاهای حاشیه جنگل ها سوخت رسانی کنیم  یا آبگرمکن خورشیدی نصب کنیم اما برای حفظ جنگل ها و اینکه منابع طبیعی و درختان پایدار بمانند از هر روشی استفاده خواهیم کرد و در این مسیر هر چه برای حفظ جنگل ها هز ینه  کنیم در واقع  برای توسعه پایدار کشور سرمایه گذاری کرده ایم. دفترحفاظت و حمایت سازمان جنگل ها درهمین راستا 230 جایگاه فروشندگی نفت، 73 جایگاه سلیندر پرکنی گاز مایع،  1120 جایگاه توزیع گاز مایع، 425 باب نانوایی عمومی، توزیع 64 هزار سیستم گرمایشی و پخت و پز، بیش از 30 میلیون لیتر نفت سفید و پرداخت یارانه حمل 440 هزار کپسول گاز مایع و توزیع 8هزار دستگاه آبگرمکن خورسیدی را  بین مردم در دستور کار قر ار داده  است که نتیجه همه اینها این شد که سالانه از برداشت 5/4 میلیون مترمکعب از سرشاخه های درختان و هیزم جلوگیری شود.

 آماری وجود دارد که هر خانوار جنگل نشین سالانه چه میزان چوب برای تامین سوخت برداشت می کند؟
چرا، با توجه به برآوردی که از روستانشینان داریم هر خانوار بطور میانگین سالانه 7 تا 8 مترمکعب چوب در قالب سرشاخه و هیزم برای گرمایش و پخت و پز برداشت می کند. 20 تا 30 درصد نیاز انرژی مردم در فصل سرد سال تامین آب گرم است که آبگرمکن های خورشیدی این میزان نیاز آنان را برطرف می کند و 70 درصد برای پخت و پزر ، گرمایش و سایر انرژی های دیگر است  که کپسول گاز و تنور تامین می کند. البته یک کاری را هم به تازگی شروع کرده ایم و بصورت پایلوت در حال انجام است.

چه کاری؟
اینکه از آبگرمکن خورشیدی که تولید انرژی پاک می کند استفاده چند منظوره شود. الان در چند روستای آذربایجان شرقی بصورت آزمایشی از آبگرمکن خورشیدی برای شوفاژ هم مورد استفاده قرار می گیرد و قطعاً در آینده ای نزدیک این خدمات به مرور به دیگر روستاهای حاشیه جنگل تعمیم داده می شود.

 یکی از اهداف صندوق توسعه ملی در قالب طرح مدیریت جامع آبخیز توجه به معیشت مردم با در نظر گرفتن حفظ منابع طبیعی است، طرح جایگزینی سوخت در این میان چه جایگاهی دارد؟
طرح جایگزینی سوخت به عنوان یک طرح حفاظتی  بیش از 13 هزار خانوار عشایری و روستایی حاشیه جنگل را تحت پوشش خودش قرار داده و در سال جاری از محل صندوق توسعه ملی برای تامین سوخت روستاییان اعتبارات قابل توجهی دیده شده که در حال اجرا شدن است.

حرف خاصی اگر مانده ؟ 
منابع طبیعی بویژه جنگل ها و مراتع ارزشمند است و در عوض مردم هم بسیار ارزشمند هستند و بنابراین باید یک رابطه دو سویه بین مردم و منابع طبیعی ایجاد کرد و منابع طبیعی در سیر حرکتی خود با مردم بصورت قهری برخورد نمی‌کند بلکه با تغییر الگوی مصرف سوخت، بدنبال تغییر رفتارهای بعضا نادرستی است که گاهی ندانسته و گاهی  به ناچار با منابع طبیعی صورت می گیرد.